در مقدمات بافندگی، پارچه‌های پنبه‌ای و مخلوط پنبه – پلی‌استر، با آهار پوشش داده شده و سپس خشک می‌گردند.
به این ترتیب، انتهای آزاد الیاف روی سطح نخ به بدنه اصلی آن چسبانده می‌شود.
فرآیند آهار علاوه بر استحکام نخ مقاومت سایشی آن را هم افزایش می‌دهد.
در نتیجه کاهش گسیختگی نخ باعث افزایش راندمان بافندگی می‌گردد.
مقدار و نوع آهار به عوامل زیر بستگی دارد :
- نمره و نوع نخ
- تراکم تار و پود
- نوع بافت
- نوع الیاف
پس:
نخهای ظریف تر به آهار قوی تر احتیاج دارند و به نخهای قوی و چند لا آهار زده نمی‌شود
هر چه ازدیاد تراکم داشته باشیم به آهار قوی تری احتیاج داریم
در بافت های ساده اصطکاک بیشتری بین نخهای تار وجود دارد، لذا آهار قوی تری برای تارهای آن نیاز است
آهار زنی الیاف طبیعی به دلیل سطح نایکنواخت و جذب رطوبت بالاتر آسان تر است
به طور کلی مواد آهاری به دو گروه طبیعی و مصنوعی تقسیم می‌شوند.
آهارهای طبیعی عبارتند از :
- نشاسته‌ها و مشتقات آنها
- مشتقات سلولزی
- پروتئین ها
نشاسته و مشتقات آن :
خواص نشاسته‌ها از نظر اثر به عنوان آهار و آسانی زدودن آنها متفاوت است.
از بین نشاسته‌های طبیعی، نشاسته سیب زمینی بهترین نوع شناخته شده است و بعنوان آهار بیشتر بکار گرفته می‌شود.
کاربردش برای نخ های پنبه، مخلوط پنبه و الیاف مصنوعیست، مقدارش بین ۸ تا ۲ درصد نسبت به وزن نخ متغیر است.
نشاسته‌ها حلالیت کمی در آب دارد و زدودن آنها از الیاف فقط توسط آنزیم ها، متدهای شیمیایی ویژه و یا هیدرولیز امکان‌پذیر است.
علیرغم قیمت ارزانش، مشکل زدودنش از الیاف، از کاربرد آنها کاسته است.
وجود نشاسته روی پارچه به کمک تست ید (Lodine Test) ثابت می‌گردد.
آهارهای نشاسته بایستی قبل از شروع دیگر عملیات مقدمات از الیاف جدا گردند، وجود آنها نفوذ مواد را به داخل نخ و الیاف مشکل ساخته و اثر عملیات را نایکنواخت می‌سازد.
مشتقات سلولزی :
مهمترین آهار از نوع مشتقات سلولزی، کربوکسی متیل سلولز (CMC) است.
از این نوع آهار به تنهایی و یا از مخلوط آن با آهارهای مصنوعی برای آهار زدن نخ (مخصوصاً ویسکوز ریون) استفاده می‌گردد.
حلالیت آن در آب نسبتاً خوب بوده و در آب داغ سریعتر حل می‌گردد.
پروتئین ها:
آهارهای پروتئینی (ژلاتین) علیرغم ارزان بودن، به علت داشتن کیفیت متغیر، خواص ضعیف آهاری و مشکل زدودن، کمتر بکار گرفته می‌شوند.
این مواد بیشتر به عنوان چسب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
آهار های مصنوعی:
آهارهای مصنوعی نسبتاً در آب به سادگی حل می‌شوند و عبارت‌اند از:
- انواع پلی‌وینیل الکل که برای انواع نخ بکار میرود و دارای قدرت چسبندگی خوبی است.
- انواع پلی‌اکریلات برای انواع نخ به ویژه نخهای فیلامنتی بکار میرود و به آسانی زدوده می‌شود.
- انواع کوپلیمر استایرین و مالئیک اسید، به آسانی قابل شستشو است و به مقدار محدود برای آهارزنی فیلامنت های استات و ویسکوز ریون بکار میرود.
روشهای آهارگیری:
بطور کلی برطرف کردن آهار نشاسته با یکی از چهار روش زیر ممکن است:
- آهارگیری با اسید Acid steeping of “Grey scouring”
- آهارگیری با روش تخمیر Rot steeping
- آهارگیری با اکسید کننده ها Oxidising agents
- آهارگیری با آنزیم Treatment with ensymes
از بین روشهای فوق آهارگیری با آنزیم و اکسید کننده‌ها بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند از این رو ما هم به بررسی آنها می پردازیم.
۱- آهارگیری با اکسید کننده ها:
به کمک موادی مثل:
- پرسولفات سدیم یا آب اکسیژنه
- دی پرسولفات آمونیوم و اسید منوپرسولفات
- سدیم برومیت
انجام می شود.
- در روش اول کالا را در محلول آب اکسیژنه ۲-۱ حجمی که حاوی ۱۵-۷ گرم در لیتر سود است در حرارت ۴۰-۲۰ درجه سانتیگراد خیسانده و بعد به مدت 1.5-1 دقیقه بخار می‌دهند. هرگاه زمان بخار دادن به 3-2.5 دقیقه افزایش یابد، علاوه بر آهارگیری سفیدگری هم انجام می شود.
- در روش دوم کالا را در جعبه اختناق از محلول قلیایی اکسید کننده در حرارت ۹۰-۶۰ درجه سانتیگراد عبور داده و پد می کنند. در این روش مقدار قابل توجهی از آهار در عرض ۳۰ ثانیه حل می گردد.
۲- آهارگیری با آنزیم:
آنزیم ها از نظر شیمیایی پروتئین هایی هستند با وزن مولکولی زیاد و با کاتالیزورهای شیمیایی معمولی تفاوت دارند زیرا در حرارت و pH محدودی عمل می کنند.
نامگذاری آنها براساس نام ماده ای است که باید تجزیه گردد.
مثلا:
- آنزیم هایی که آمیلوز (Amylose) ، آمیلوکتین (Amylopectin) یعنی آهار نشاسته را تجزیه می کنند
آمیلازها به دو دسته
- آمیلاز آلفا که تولید کننده دکسترین است
- آمیلاز بتا که تولید کننده ساکاروز است
تقسیم می شوند.
آمیلاز آلفا و بتا به طور مشابه اتصال گلوکزی را هیدرولیز می کنند اما محل فعل و انفعال آنها متفاوت است.
تفاوت ها و کارایی:
- آمیلاز آلفا زنجیره پلیمری نشاسته را به صورت راندم پاره کرده و درجه پلیمریزاسیون را به سرعت کم می کند
- آمیلاز بنا زنجیر را از واحد مالتوز در انتهای مولکول احیا می کند لذا جهت آهارگیری سریع مناسب نیست. با افزایش درجه حرارت فعالیت آنزیم افزایش می یابد ولی پایداری آن کاهش می یابد و با افزایش زمان فعالیت آنزیم کاهش می یابد.
- در محدوده pH معینی آنزیم حداکثر فعالیت خود را خواهد داشت و در محدوده معین دیگری حداکثر پایداری خود را که این دو محدوده بر هم منطبق نیستند لذا در انتخاب pH باید نهایت دقت را کرد
- حضور بعضی نمکها بر فعالیت آنزیم ها موثر است ( در مورد هر آنزیم باید به تاثیر نمک های مورد استفاده در حمام یا نمک های موجود در آب سخت بر آن توجه کرد )
آهار گیری:
جهت آهارگیری کالا به صورت عرض باز یا طنابی با محلول آنزیم آغشته می شود و سپس برای مدتی به همان حال انبار می گردد تا آنزیم اثر خود را روی آهار نشاسته بگذارد.
به منظور یکنواختی عملیات و جلوگیری از تبخیر و خشک شدن لایه های سطحی، مخزن را با پوشش های لاستیکی می پوشانند.
این عمل با توجه به جنس و وزن و تراکم پارچه تغییر کرده و با توجه به دمای محیط بین ۶-۴ ساعت و گاهی یک شب طول می کشد.
عمل آهارگیری را می توان در ماشین های:
- وینچ – ژیگر
- ماشین های مداوم مخصوص انجام داد
- یا پارچه را با محلول آهارگیر پد کرده و بچ حاصل را در حال حرکت انبار کرد.
در آهارگیری با دستگاه های مداوم چون دما بالاتر بوده و زمان واکنش کمتر است معمولا از آنزیم های با باکتری هایی که مقاومتشان در برابر حرارت بیشتر است استفاده می گردد.
توجه: آهارگیری به کمک آنزیم دارای این عیب است که امکان ادغام آن با عملیات دیگر مثل پخت و سفیدگری وجود ندارد. ولی انجام آهارگیری با مواد اکسید کننده همزمان با عملیات مقدماتی دیگر در یک مرحله امکان پذیر است.
تست نشاسته همراه پارچه
محلول تست به روش زیر تهیه می گردد:
مقدار ۵ گرم یدید پتاسیم (KI) و 2 گرم ید در یک لیتر آب حل گردیده و از آن به عنوان محلول تست نشاسته استفاده می گردد. جهت تست ابتدا پارچه را خیس کرده و بعد از گرفتن آب اضافی آن توسط کاغذ فیلتر ، چند قطره محلول تست به پارچه اضافه می گردد. در صورت عدم وجود نشاسته رنگ خاکستری مشاهده می شود.
ارسال دیدگاه